• Station-Noord-banner-2

Station Noord

Harmen Liemburg, ‘Flyways’, 2018

Regio Noord

Van Station Noord maken dagelijks ruim 40.000 passagiers gebruik. Zij reizen van of naar het stadsdeelkantoor, het ROC, de bioscoop, winkelcentrum Boven ’t Y of woningen en kantoren rondom het station. Of ze forensen via het nieuwe busknooppunt van en naar de regio. Ook toeristen die trekpleisters bezoeken als de Zaanse Schans, Marken, Monnickendam of Volendam komen daar via metrostation Noord.

Door de komst van de Noord/Zuidlijn is het oer-Hollands landschap ten noorden van Amsterdam nog sneller bereikbaar vanuit de stad. Station Noord nodigde dan ook uit tot het zichtbaar maken van (historische) verhalen over de stad Amsterdam bekeken vanuit het perspectief van de regio. De perronvloer werd aangemerkt als kunstlocatie. Het kunstwerk moest de reiziger een besef meegeven van het ‘ommeland’, bezieling toevoegen aan de overwegend nieuw bebouwde omgeving rond het station en een menselijke maat bieden als tegenhanger van de indrukwekkende stationskap.

Visueel verhaal

Harmen Liemburg (Lisse, NL, 1966) maakte het gekozen ontwerp. “Analoog aan alle Amsterdammers, dagjesmensen, forenzen en toeristen die gebruikmaken van de Noord/Zuidlijn, maak ik een vergelijking met die ándere reizigers: de vogels. De gierzwaluw, ‘s winters in Afrika en ‘s zomers buitelend in de lucht boven de stad; de brandgans, vanuit de toendra in het Hoge Noorden op zoek naar een warmere plek; of de fuut, ‘gewoon’ het hele jaar in een boerensloot. Er is veel te leren over de wereld van de vogels. En, als je bijvoorbeeld kijkt naar hun instinctieve drive om ieder jaar weer enorme afstanden te overbruggen met die vaak kleine, tere lijfjes, is er voor de mens misschien ook iets te leren ván vogels.”

Voor zijn ontwerp liet Liemburg zich onder meer inspireren door een plattegrond van Balthazar Florisz. van Berckenrode uit 1625, waarin Amsterdam is afgebeeld ‘in vogelvlucht’. Andere voor hem relevante informatie vond hij door ornithologische literatuur uit de bibliotheek van Naturalis Biodiversity Center in Leiden te bestuderen, onderzoeksgegevens van lokale vogelwerkgroepen te raadplegen en gesprekken te voeren met een Amsterdamse stadsecoloog. Daarnaast bezocht hij het gebied meermaals om zelf waarnemingen te doen.

De tekening

Na research begon het selecteren en samenvoegen van de gevonden informatie tot een grote collage. Door bestaand beeldmateriaal om te zetten naar schaalonafhankelijke lijntekeningen kon Liemburg de afzonderlijke elementen onbeperkt verschalen en manipuleren. Bij het maken van het ontwerp combineerde hij verschillende perspectieven en liet hij vormen in elkaar overvloeien. Het grafische karakter van de lijntekening verbindt het geografische, landschappelijke en ornithologische bronmateriaal.

De uiteindelijke tekening volgt de trekbeweging van vogels. Aan de Noordkant ziet de reiziger de zomer in de Noordpool, gevolgd door ganzen die Zuidwaarts vliegen en ’s nachts rusten en zich voeden. Meer naar het middendeel van het perron worden de vogels geobserveerd en geringd, en vervolgt het verhaal zich met de kleine karekiet zich bewegend in het rietlandschap, watervogels in het polderland en een gruttokuiken in het natte weidelandschap. Meer richting Zuid verzamelen de vogels zich voor nestelen en broeden, waarna ze zich via de Nederlandse rivieren langs de stijgende thermiek bewegen naar, uiteindelijk, zon en winter in Afrika.

De tekening werd uitgevoerd door de twee reeds in het bestek opgenomen tegelsoorten in een donkere en lichtere grijstint met elkaar te combineren. In een fabriek in Duitsland sneed een computergestuurde waterjet machine tegel voor tegel de benodigde componenten uit. De componenten werden later als inlegwerk handmatig op de perronvloer samengevoegd.

Station-Noord-2-4

Plattegrond van Amsterdam in vogelvlucht (deelkaart, 1625) | Techniek: Ets, | Balthazar Florisz. van Berckenrode | Beeld: Stadsarchief Amsterdam

Over Harmen

Harmen Liemburg studeerde cartografie voordat hij naar de Gerrit Rietveld Academie ging om zich te scholen als grafisch ontwerper. Veel van zijn grafische werk is gebaseerd op collagetechnieken, en zijn cartografische achtergrond klinkt er niet zelden in door. Inspiratie haalt Liemburg uit de vormentaal van het dagelijks leven – verpakkingen, belettering, verkeersborden, logo’s – uit de natuur en uit archieven. De verschillende elementen vertellen samen een nieuw verhaal.

Liemburg exposeerde de afgelopen jaren onder andere bij de Rijnstate Ziekenhuis Kunstcollectie in Arnhem, het Stedelijk Museum Amsterdam en Texas A&M University, Corpus Christi. Liemburg werkt momenteel vanuit Arnhem.

Gegevens van het kunstwerk

Titel: ‘Flyways’ | Opening: 28 juni 2018.| Materiaal: Mosa Quartz ongeglazuurde vloertegel in licht- en donkergrijs, waterjetgesneden en antraciet gevoegd; lijndikte ontwerptekening 20 mm, breedte tegelvoeg 3 mm, breedte snijvoeg 1,6 mm, voegkleur antraciet. | Afmeting: Het gebied dat de tekening bestrijkt meet 13 x 130 meter.

Station Noord 3-3

Luchtfoto brandganzen (Earthflight, 2012) | John Downer